Ik zit in de vroege ochtend buiten op het terras van mijn koffie te genieten. Het is eind januari en hier in de Zuid-Afrikaanse wildernis is het hoogseizoen net voorbij. De thermometer geeft nu al 35 graden aan en met de hoge luchtvochtigheid weet ik dat het zweten wordt vandaag. Een paar weken geleden heb ik mijn hond Jaci-O uit het asiel opgehaald en vrolijk loopt ze als een ware ontdekkingsreiziger over het grasveld. De regens van de afgelopen weken zorgen voor een weelderige bush met hoog gras en uit de kluiten gewassen struiken waar ze moedig doorheen banjert.
Opeens hoor ik haar hard janken en met de staart tussen haar poten rent ze naar me toe. Al piepend en trillend verschuilt ze zich onder mijn benen. Terwijl ik haar geruststellend over haar kop aai, kijk ik rond om te zien wat haar heeft doen schrikken, maar ik zie niks. Dan voel ik dat mijn hand vochtig is geworden. Jaci's vacht is nat. Als ik voorzichtig aan mijn hand ruik, slaat de schrik me om het hart: de kleffe vloeistof heeft een zoetige geur en ik herken het meteen: slangengif. Dat kan alleen maar van een spugende cobra zijn.
Ik til Jaci op en ren naar de badkamer. Direct spoel ik haar linkeroog uit en neem ik voor de zekerheid ook haar rechteroog, neus en bek mee. Gelukkig waren we er op tijd bij. We zijn nu enkele jaren verder en haar linkeroog traant nog steeds overmatig, maar gelukkig is ze haar zicht niet kwijt geraakt!
Ook nu is het warme, natte seizoen in de Zuid-Afrikaanse bush weer in volle gang en altijd denk ik dan terug aan dat moment. In deze maanden zijn niet alleen de insecten, spinnen en schorpioenen het meest actief. Ook de slangen komen uit hun schuilplaats. En door de weelderige begroeiing tijdens dit 'regenseizoen' zijn ze een stuk moeilijker te zien. Hoog tijd dus om een paar praktische dingen over de gevaarlijkste slangen van Zuid-Afrika op een rij te zetten...
De gevaarlijkste slangen van Zuid-Afrika
Met zijn uitgestrekte savannes, dichte bossen en droge woestijnen is Zuid-Afrika niet alleen het thuis van de Big Five, maar ook van een indrukwekkend scala aan reptielen. Slangen spelen een cruciale rol in dit ecosysteem, maar ze kunnen ook gevaarlijk zijn. Of je nu door de bush wandelt of op safari bent, een ontmoeting met een slang kan onvergetelijk – en soms levensbedreigend – zijn. De gevaarlijkste slangen zijn:
1. Black Mamba (zwarte mamba)
De zwarte mamba is waarschijnlijk de bekendste en meest gevreesde slang in Zuid-Afrika. Ondanks wat zijn naam doet vermoeden, is de zwarte mamba grijs van kleur. De binnenkant van zijn bek is echter gitzwart en dat is ook wat je ziet zodra hij - als waarschuwing - zijn bek wijd openspert. Met snelheden tot 20 km/u en een krachtig neurotoxisch gif, is deze slanke, 2 tot 4 meter lange slang dodelijk. Je komt de zwarte mamba vooral tegen in het bushveld, de savannes en in rotsachtige gebieden.
2. Puff Adder (pofadder)
De pofadder is een meester in camouflage en daardoor bijzonder gevaarlijk. Hij is stevig gebouwd en heeft een patroon van bruine, zwarte en witte markeringen, waardoor hij minder opvalt in de natuur. Hij blijft vaak stil liggen en slaat bliksemsnel toe wanneer hij zich bedreigd voelt. Zijn gif kan ernstig weefselbeschadiging veroorzaken. De pofadder leeft vooral in graslanden, savannes en bosgebieden.
3. Boomslang (boomslang)
De boomslang is een giftige maar schuwe slang die (zoals zijn naam al doet vermoeden) voornamelijk in bomen leeft. Hij valt zelden mensen aan, maar zijn hemotoxische gif kan fataal zijn als het niet behandeld wordt. Het is een slanke slang, met grote ogen en een variërende kleur (groen, bruin of zwart), en leeft vooral in bosrijke gebieden en savannes.
4. Mozambican Spitting Cobra (spugende cobra)
Deze slang is beroemd om zijn vermogen om gif te spuwen, gericht op de ogen van een aanvaller. Het gif kan blindheid veroorzaken als het niet snel wordt uitgespoeld. De Mozambikaanse spugende cobra is bijzonder agressief wanneer hij zich bedreigd voelt en leeft voornamelijk in de noordwestelijke delen van Zuid-Afrika, vooral in graslanden en nabij water. Hij wordt gemiddeld 1 tot 1,5 meter lang en heeft een lichtbruine tot grijsachtige kleur en donkere markeringen.
5. Cape Cobra (kaapse cobra)
De Kaapse cobra wordt beschouwd als een van de gevaarlijkste cobra’s in Afrika vanwege zijn zeer krachtige neurotoxische gif. In tegenstelling tot veel andere slangen is hij vaak actief tijdens de dag. Hij wordt vaak aangetroffen in droge gebieden, landbouwgrond en woestijnachtige streken. Afhankelijk van de regio is hij geel tot donkerbruin van kleur.
6. Ring-necked snake (ringslang)
De ringslang behoort tot de cobra-familie en staat bekend om zijn vermogen om zich dood te houden als hij zich bedreigd voelt. Hij kan ook gif spuwen, net als de Mozambikaanse cobra, en komt vooral voor in vochtige graslanden en bergachtige gebieden. De ringslang is zwart of donkergrijs met witte of gele banden op de keel.
Hoe herken je een giftige slang?
Hoewel niet alle slangen in Zuid-Afrika giftig zijn, is het handig om enkele algemene kenmerken te kennen:
Kleur:Â giftige slangen hebben vaak opvallende kleuren of patronen, zoals de zwarte mamba of de cobra.
Gedrag:Â giftige slangen reageren over het algemeen agressiever op bedreigingen.
Vorm van de kop:Â veel giftige slangen hebben een driehoekige (diamantvormige) kop door vergrote gifklieren.
Ogen:Â Niet altijd een garantie, maar sommige giftige slangen hebben verticale pupillen in plaats van ronde.
Let op: Dit zijn slechts vuistregels. Het is altijd het beste om voorzichtig te zijn en elke slang als potentieel giftig te beschouwen.
Wat moet je doen als je een slang ziet?
Een ontmoeting met een slang kan angstaanjagend zijn, maar het allerbelangrijkste is om kalm te blijven. De slang ziet jou niet als prooi, maar reageert op jouw nabijheid, dus:
Blijf stilstaan. Slangen vallen meestal alleen aan als ze zich bedreigd voelen. Door stil te staan of langzaam achteruit te stappen, verminder je het risico op een aanval.
Maak geen plotselinge bewegingen. Dit kan de slang provoceren.
Houd afstand. Blijf minimaal 2 meter van de slang verwijderd.
Waarschuw anderen. Laat iedereen in de buurt weten dat er een slang is.
Laat de slang met rust. Probeer hem niet te verjagen of te doden; dit vergroot de kans op een aanval.
Wat moet je doen als je bent gebeten?
Een beet van een giftige slang kan levensbedreigend zijn, dus is het van belang snel en goed te reageren:
Blijf kalm. Paniek versnelt de bloedsomloop, waardoor het gif sneller door het lichaam wordt verspreid.
Beweeg zo min mogelijk. Immobiliseer het gebeten lichaamsdeel om de verspreiding van het gif te vertragen.
Bel onmiddellijk hulpdiensten. Noteer het telefoonnummer van de dichtstbijzijnde medische faciliteiten in Zuid-Afrika voordat je de bush in gaat.
Identificeer de slang, maar neem geen risico. Als het veilig is, maak een foto van de slang om medische hulp te vergemakkelijken.
Gebruik GEEN tourniquet. Dit kan meer schade veroorzaken dan helpen.
Snijd de wond NIET open en zuig het gif NIET uit. Dit is een veelgehoorde mythe, maar het is ineffectief en gevaarlijk. Voor zowel de persoon die is gebeten als de persoon die het gif uitzuigt...
Houd de gebeten persoon gehydrateerd en bij bewustzijn. Leg het gebeten lichaamsdeel iets lager dan het hart.
Voorzorgsmaatregelen
Beter dan weten wat je moet doen als je bent gebeten, is weten hoe je kunt voorkomen dat je wordt gebeten. Hier enkele tips:
Draag stevige schoenen en lange broeken tijdens wandelingen (ja, ook als het heel warm is).
Gebruik een zaklamp in het donker om de grond goed te kunnen zien.
Blijf op paden en vermijd hoog gras of struikgewas.
Let op waarschuwingsborden in natuurreservaten.
Neem eens een kijkje op de website van het African Snakebite Institute en download hun gratis app, zodat je eenvoudig slangen leert herkennen.
Zuid-Afrika is een land vol avonturen, maar een ontmoeting met een slang kan onverwacht en spannend zijn. Door deze richtlijnen te volgen, kun je veilig genieten van de natuurpracht van dit bijzondere land. Respecteer de slangen en hun rol in het ecosysteem, maar wees altijd alert en voorbereid!
En onthoud: 'A snake that you can see, does not bite' (Mozambiquaans gezegde)
Comments