Vrijheid voelt anders in Zuid-Afrika

5 mei. Bevrijdingsdag. In Nederland hangen we de vlag uit, luisteren we naar toespraken, denken we even aan ‘toen’ en vieren we vooral dat we nu in vrijheid mogen leven. Dit jaar is het 80 jaar geleden dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog. Acht decennia. En toch zijn de verhalen nog zó levend. Misschien wel omdat vrijheid iets is dat nooit vanzelfsprekend is. Iets dat je moet blijven koesteren. Vieren. Bewaken. Maar wat als je Bevrijdingsdag niet in Nederland viert, maar ergens aan de andere kant van de wereld? In Zuid-Afrika bijvoorbeeld?

Vrijheid in Zuid-Afrika voelt anders

Ik weet nog goed hoe ik me voelde toen ik voor het eerst in Zuid-Afrika woonde. Midden in de natuur, met giraffes en zebra's in de tuin (ja echt), zonder ruis, zonder haast, zonder prikkels. En ik dacht: dit is pas vrijheid. De ultieme vrijheid, zoals ik het ook beschrijf in het eerste hoofdstuk van het boek Zinderend Zuid-Afrika.

Maar vrijheid in Zuid-Afrika is gelaagder. Complexer. Het voelt anders. Niet minder belangrijk, juist niet. Maar anders. Ingewikkelder misschien. In Zuid-Afrika is het verleden niet zo ver weg. Hier is vrijheid niet iets van toen, maar van nog steeds. De geschiedenis is voelbaar, op veel plekken. Apartheid ligt nog maar een paar decennia achter ons. En hoewel er ongelooflijk veel veranderd is, voel je nog altijd de naweeën. In de manier waarop mensen met elkaar omgaan. In wie waar woont. In wie welke kansen krijgt.

Toch is er hoop

Wat ik zo mooi vind aan Zuid-Afrika, is dat ondanks die geschiedenis, mensen blijven zoeken naar verbinding. Naar vergeving. Naar gezamenlijke groei. En ja, dat gaat soms met horten en stoten. Maar dat er überhaupt zoveel verschillende mensen samenleven in één land, met al hun eigen verhalen, talen en culturen, is al een klein wonder op zich. En eerlijk? Ik denk dat we daar in Nederland nog wat van kunnen leren.

Vrijheid zit diep in mijn familie

Misschien raakt het me ook extra omdat ik ben opgegroeid in een familie waar het belang van vrijheid met de paplepel is ingegoten. Mijn ouders hebben de oorlog aan den lijve ondervonden. Mijn moeder zat als jong meisje in een Japans concentratiekamp in Nederlands-Indië. Mijn grootvader werd gevangen genomen door de Japanners en moest werken aan de beruchte Birma-spoorlijn. Vrijheid was bij ons thuis nooit iets vanzelfsprekends. Het was iets om te koesteren. Iets waarvoor je dankbaar bent. Iets waar je bij stilstaat – niet alleen op 4 en 5 mei, maar elke dag.

5 mei in het zonnetje

4 mei stonden we stil bij iedereen die voor onze vrijheid (in de breedste zin des woords) betaald heeft met zijn of haar dood. Vandaag - op Bevrijdingsdag - denk ik altijd na over wat vrijheid écht betekent. Niet alleen politiek of historisch – maar persoonlijk. Wat doet vrijheid met je? Waar voel je het het sterkst?

Voor mij is vrijheid geen statische toestand. Het is een gevoel dat je soms overvalt. In een moment van rust. In een blik van iemand die je begrijpt. In een land dat je dwingt om opnieuw naar jezelf te kijken. Op 5 mei vier ik die momenten. Die plekken. Die inzichten. En Zuid-Afrika is daar onlosmakelijk mee verbonden.

Vrijheid is geen eindpunt, maar een gevoel

Vandaag trek ik mijn wandelschoenen aan en duik ik de natuur in. Want voor mij voelt dat nog altijd als de ultieme vrijheid. De wind op je gezicht. De zon in je rug. Geen telefoon. Geen verplichtingen. Alleen jij en het moment. En of je nu in Nederland bent, in Zuid-Afrika of een andere plek op onze mooie aarde — dat gevoel wens ik iedereen toe.